Shkruar nga Adhurim Haxhimusa (FHGR, Zvicër), Kristian Sevdari (DTU, Danimarkë)
Në natyrën njerëzore është që të korrurat (p.sh. drithërat) të vendosen nëpër depo (hambar) të mëdha dhe të ruhen për konsum të më vonshëm. Në të njëjtën kohë, pothuajse çdo plan shtëpie/banesë e ka një depo të vogël për të mbajtur/ruajtur miellin, vajin, orizin, pijet, e shumë gjëra të tjera ushqimore. Thjeshtë, familjet planifikojnë dhe duan të kenë të siguruar mirëqenien e tyre për një kohë të caktuar.
Mirëpo jo çdo produkt kemi mundësi ta ruajmë lehtë, lirë, dhe shpejtë. Energjia elektrike është një prej produkteve të tilla. Në dhjetë vitet e fundit kemi pasë furnizim shumë më të qëndrueshëm me energji elektrike si rezultat i eliminimit të problemeve teknike nga mirëmbajtja e rregullt dhe menaxhim i mirëfilltë i blloqeve të termocentraleve të thëngjillit të Kosovës A dhe B.
Problemi i prodhimit të energjisë elektrike me termocentrale të thëngjillit është se ato shkaktojnë ndotje të lartë të ambientit në nivelin lokal, por që në të njëjtën kohë po ndikon edhe në ndryshimet klimatike në nivel global. Si rezultat, vendet anë e mbanë botës kanë vendosë të bëjnë një tranzicion energjetik duke kaluar nga përdorimi i burimeve të energjisë që ndotin ambientin (p.sh. thëngjilli, gazi, derivatet e naftës) në burime të ripërtëritshme të energjisë (BRE) (p.sh. erës, diellit, gjeotermale) në dy dekadat e ardhshme. Një tranzicion të tillë energjetik e ka obligim edhe Kosova si nënshkruese e Traktatit të Energjisë. Kosova ka në plan por edhe ka filluar të investoj në diverzifikimin e burimeve të energjisë me anë të BRE-ve, ku edhe para pak ditësh u bë edhe futja në funksion e parkut tjetër të erës me 105 megavat (MW) kapacitet të energjisë elektrike në veri të Kosovës.
Mirëpo, BRE-të kanë një varësi të lartë nga kushtet atmosferike. Është e thjeshtë, mullinjtë e erës rrotullohen rreth boshtit të tyre dhe prodhojnë energji elektrike varësisht nga intenziteti i erës. Po ashtu panelet diellore prodhojnë energji elektrike vetëm gjatë ditës dhe varësisht nga intenziteti i rrezeve të diellit. Pra, varësisht nga kapaciteti gjenerues, në disa orë të ditës prodhimi nga BRE-të mund të kaloj konsumin, ndërsa në orë të tjera konsumi mund të jetë më i lartë se prodhimi. Kjo bën që furnizimi i qëndrueshëm me energji elektrike i bazuar vetëm në BRE bëhet sfidues.
Prandaj është e nevojshme që gjatë kohës kur kemi teprica të energjisë elektrike të ruajmë atë, për ta përdorur gjatë orëve kur konsumi është më i lartë se prodhimi. Ky është koncepti i fleksibilitetit (në konsum dhe prodhim). Pra, për furnizim të qëndrueshëm të energjisë është e domosdoshme që të bëjmë një kombinim të BRE-ve me teknologjitë më të besueshme dhe eficiente të ruajtjes së energjisë.
Gjatë dekadës së fundit, me rritjen e përdorimit të BRE-ve është rritë edhe aktiviteti shkencorë për gjetjen e metodave të ndryshme për të ruajtur energjinë në sasi të mëdha. Një sistem energjetik 100% i bazuar në BRE kërkon me doemos kapacitete relativisht të mëdha për ruajtje të energjisë. Këto kapacitete ndahen sipas apilikimeve:
a) rregullim frekuence (energji deri 15 min);
b) operim i rrjetit (energjji deri 4 orë) dhe
c) ruajte energjie (energji deri 6 muaj).
Gjatë këtij artikulli do të analizojmë disa teknologji, me fokus të veçantë në teknologjitë me potencialin më të madh.
Duke përfituar nga teknologjia e maturuar dhe aftësia për të ruajtur sasi të mëdha energjie, hidrocentralet reverzibile përbëjnë në nivel botërorë rreth 99% të kapaciteteve për ruajtje të energjisë, pasi bateritë janë teknologji që ka filluar së fundmi të aplikohet.
Në parim ky lloj hidrocentrali ka dy bazene, njërin në një kodër lartë, ndërsa tjetrin për shembull në ndonjë lugajë poshtë. Gjatë orëve kur ka tepricë të energjisë elektrike uji pompohet lartë duke e mbushur bazenin e epërm, ndërsa gjatë orëve kur konsumi i energjisë elektrike është më i lartë se prodhimi, uji lëshohet nga bazeni i epërm në bazenin e poshtëm dhe prodhon energji elektrike.
Bateritë (Li-ion) janë një tjetër teknologji shumë premtuese për ruajtjen e energjisë. Kryesisht për shkak të densitetit energjetik që ofrojnë (75-200 Wh/kg) krahasuar me hidrocentralet reverzibile (0.5-1.5 Wh/kg). Për këtë arsye bateritë shihen si zgjidhja për sektorin e transportit, duke shkuar drejt transportit elektrik.
